به گزارش پایگاه خبری تحلیلی چه خبر، جواد آل حبیب- نسل آلفا بزرگ‌ترین نسل در تاریخ بشر است — شامل حدود دو میلیارد کودک در سراسر جهان. این نسل همه‌ی افرادی را دربر می‌گیرد که اکنون بین ۰ تا ۱۵ سال سن دارند؛ یعنی متولدین ۱۳۸۹ تا ۱۴۰۴ شمسی.
نسل آلفا نخستین نسلی است که کاملاً در دنیایی دیجیتال به دنیا آمده و رشد می‌کند. بسیاری از کودکان این نسل از همان سنین پایین به سطحی از سواد دیجیتال رسیده‌اند که پیش از این سابقه نداشته است. پیش‌بینی میشود این نسل تحصیل‌کرده‌ترین نسل تاریخ باشد — حدود ۹۰٪ از آنان دبیرستان را به پایان خواهند رساند، در حالی که این رقم برای نسل Z حدود ۸۰٪ است.
اما نسل آلفا جهانی بی‌ثبات را به ارث می‌برد: جهانی پر از نااطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی، بحران مسکن و تغییرات اقلیمی. شرایط زندگی آنان چنان متفاوت از نسل‌های پیشین است که نامشان از اولین حرف الفبای یونانی (α) گرفته شده، نه از حروف لاتین مانند X، Y و Z.
تأثیر والدین — نسل هزاره
برای درک بهتر نسل آلفا، باید به والدینشان نگاه کنیم: نسل Y یا همان «هزاره‌ای‌ها». از این پدر و مادرهای ۳۰ تا ۴۰ ساله، نسل آلفا ارزش‌هایی مانند شمول‌گرایی ، انعطاف‌پذیری و اعتماد به نفس دیجیتال را به ارث می‌برد. البته در کنار آن، گرایش‌هایی مانند «تحریم یا کنار گذاشتن افرادی که حرف یا رفتاری توهین‌آمیز دارند» نیز دیده میشود.
نسل هزاره در مقایسه با نسل‌های قبل، سلامت روان ضعیف‌تری گزارش می‌کند و در بسیاری از کشورها با چالش‌های مالی جدی‌تری روبه‌رو است. این شرایط ممکن است باعث شود والدین نسل هزاره توانایی بیشتری در پرورش تاب‌آوری در فرزندانشان پیدا کنند.
نکته مثبت اینجاست که پدران نسل هزاره نسبت به نسل‌های قبل، درگیرتر و متعهدتر به فرزندپروری هستند و کلیشه‌های جنسیتی را به چالش می‌کشند.
البته از سوی دیگر، استرس زیاد در والدین می‌تواند منجر به اختلال در انجام وظایف روزمره شود و کودکان نیز ممکن است دچار مشکلات رفتاری (مثل پرخاشگری) یا هیجانی (مثل اضطراب و کناره‌گیری اجتماعی) شوند.
چالش فناوری و «تداخل دیجیتال»
نسل هزاره بیش از هر نسل دیگری درگیر فناوری‌های شخصی است. در بریتانیا، حدود نیمی از والدین می‌گویند به تلفن همراه خود وابسته یا معتادند.
این «تداخل تکنولوژیک» یا Technoference می‌تواند روابط والد–کودک را مختل کند و در درازمدت به مشکلات رفتاری در کودکان منجر شود.
از سوی دیگر، پدیده‌ای به نام “Sharenting” (ترکیب Share + Parenting) پدید آمده است: والدینی که به‌طور افراطی یا نامناسب تصاویر و ویدیوهای فرزندانشان را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. هنوز داده‌های کافی درباره پیامدهای این رفتار در دست نیست و پژوهشگران هشدار می‌دهند که باید خطرات آن هرچه زودتر بررسی شود.
با این حال، تجربه‌ی دیجیتال والدین می‌تواند مزایایی هم داشته باشد؛ زیرا آن‌ها بهتر می‌توانند زمان استفاده از صفحه‌نمایش و شبکه‌های اجتماعی را برای فرزندانشان مدیریت کنند. همچنین اینترنت منابع گسترده‌ای از راهنمایی‌های فرزندپروری، انجمن‌های والدین و حمایت‌های روان‌شناختی آنلاین را در اختیار آنان قرار داده است.
غرق‌شدن نسل آلفا در دنیای دیجیتال
دنیای دیجیتال باعث شده کودکان آلفا از سنین پایین در معرض افکار و فرهنگ‌های متنوع جهانی قرار بگیرند. در نتیجه، هرچند ممکن است مدت بیشتری با خانواده زندگی کنند، اما تحت تأثیر والدین خود کمتر و تحت تأثیر همسالان و رسانه‌ها بیشتر قرار دارند.
این استقلال می‌تواند فرصت‌زا اما در عین حال خطرناک باشد:
- شبکه‌های اجتماعی فشار همسالان را تشدید کرده و موجب قربانی شدن برخی در برابر قلدری اینترنتی میشود.
- تأثیر اینفلوئنسرها می‌تواند استانداردهای غیرواقعی از زیبایی و بدن را ترویج دهد و باعث اختلال در تصویر بدنی شود.
- استفاده بیش از حد از بازی‌های ویدیویی می‌تواند باعث کم‌خوابی، کاهش فعالیت بدنی و افت تحصیلی شود — و بازی‌های واقعیت مجازی (VR) این خطرات را افزایش می‌دهند.
- در معرض قرار گرفتن با محتوای آسیب‌زا مانند پورنوگرافی یا سایت‌های ترویج‌دهنده خودآزاری و اختلالات خوردن نیز از دیگر تهدیدهاست.
کودکان ممکن است نسبت به بزرگسالان در تشخیص منابع معتبر اطلاعات ضعف بیشتری داشته باشند. این موضوع می‌تواند باعث شکل‌گیری پدیده‌ای شود که انسان‌شناس شناختی «دن اسپربر» در سال ۲۰۱۰ آن را «بی‌اعتمادی معرفتی» (Epistemic Mistrust) نامید — یعنی کاهش اعتماد به اطلاعات دیگران، که می‌تواند زمینه‌ساز اضطراب و افسردگی شود.
جنبه‌های مثبت فناوری
در کنار خطرات، فضای دیجیتال می‌تواند به رشد روانی نسل آلفا کمک کند.
آن‌ها به‌راحتی به اطلاعات علمی، آموزش‌های سلامت روان و گروه‌های حمایتی آنلاین دسترسی دارند.
فناوری همچنین فرصت‌های آموزشی بی‌سابقه‌ای ایجاد کرده است — و هوش مصنوعی (AI) می‌تواند یادگیری و انگیزه تحصیلی را افزایش دهد.
چالش اصلی در آینده این است که از مزایای هوش مصنوعی بهره‌مند شویم بدون آن‌که به توانایی‌های شناختی انسان لطمه بزنیم.
تجربه‌های متنوع و نابرابر
توسعه روانی نسل آلفا یک مسیر واحد ندارد.
همه‌گیری کرونا نابرابری‌ها را در آموزش، ثبات خانوادگی و سلامت روان کودکان تشدید کرد. تعطیلی مدارس باعث شد بسیاری از کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که در خانه‌های ناامن بودند، از محیطی امن محروم شوند. در نتیجه، خشونت علیه کودکان در سطح جهانی افزایش یافت. حتی کودکان خردسال‌تر نیز از تأثیرات غیرمستقیم آن بی‌نصیب نماندند.
در مناطق مختلف جهان، تجربیات نسل آلفا بسیار متفاوت است:
در شرق آسیا، نرخ پایین زاد و ولد باعث شده کلاس‌ها خالی شوند، اما فشار تحصیلی بر کودکان بیشتر شده است.
در کشورهای جنوب جهانی (Global South)، چالش‌های اقتصادی و آموزشی شدیدتر است — و چون اکثریت نسل آلفا در این مناطق زندگی می‌کنند، درک تجربیات آنان اهمیت ویژه‌ای دارد.
جنسیت نیز نقش مهمی دارد: پسران بیشتر در معرض اعتیاد به بازی‌های ویدیویی هستند، در حالی که دختران بیشتر از شبکه‌های اجتماعی و فشارهای مرتبط با ظاهر تأثیر می‌پذیرند. پسران نیز معمولاً بیشتر در معرض اطلاعات نادرست یا دیدگاه‌های مضر درباره مردانگی و زنانگی قرار دارند.
ارزش‌ها و دیدگاه‌های نسل آلفا
با وجود نگرانی‌ها درباره قرار گرفتن کودکان در معرض افکار افراطی، نفرت‌پراکنی یا تعصب، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کودکان نسل آلفا نسبت به مسائل پیشرو و جهانی دغدغه دارند — از جمله عدالت اقلیمی، نابرابری منابع، حقوق حیوانات و آزادی‌های جنسی.
شاید این باورها در بزرگسالی تعدیل شود، اما همان‌طور که در نسل هزاره دیده‌ایم، ارزش‌های متفاوت نسل‌ها می‌تواند ماندگار شود. حتی شواهدی وجود دارد که برخی از کودکان آلفا والدین خود را به اتخاذ نگرش‌های زیست‌محیطی‌تر ترغیب کرده‌اند.
بنابراین، می‌توان گفت نسل آلفا نه‌تنها محصول دنیای دیجیتال و بحران‌های جهانی است، بلکه ممکن است به عامل تغییر فرهنگی و اجتماعی آینده نیز تبدیل شود.
پایان/*
.
